طلاق توافقی چیست و چگونه انجام می شود؟
طلاق توافقی
با توجه به اینکه امروزه تعداد ازدواج های ناموفق بسیار بالا رفته و زوجین به دلایل مختلف فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و غیره تصمیم به جدا شدن از یکدیگر می گیرند، بهتر است که افراد در رابطه با انواع طلاق اطلاعات داشته باشند تا از آن در موقعیت مناسب استفاده نمایند و هر دو طرف بتوانند به خوبی حقوق خود را در روند فسخ نکاح دریافت کنند.
در این مطلب سعی داریم تا انواع طلاق و به خصوص طلاق توافقی و غیره را بررسی نماییم.
انواع طلاق چه مواردی را شامل می شود؟
طلاق رجعی
اولین نوع از انواع طلاق که می خواهیم بررسی نماییم، طلاق رجعی می باشد و آن، طلاقی است که شوهر می تواند در زمان عده رجوع کند و این حق را دارد.
البته لازم به ذکر است که حق رجوع به هیچ عنوان برای زن در نظر گرفته نشده است و منظور از عده نیز، گذر کردن از سه طهر می باشد و آن نیز با توجه به فقه اسلامی، احکام متفاوتی را دارا می باشد که ذکر آنها از اهداف این مقاله نیست.
این حق جزء حقوق شوهر است و برای زن چنین حقی در نظر گرفته نشده است.
حق رجوع به هیچ صورت قابلیت از بین رفتن و اسقاط ندارد و شوهر نمی تواند این حق را از خودش ساقط نماید. رجوع مرد به زن تشریفات خاصی ندارد و با بیان و اقدامی که مثلا به صورت لمس فیزیکی یا کلام خاصی باشد و نشانه برقراری مجد رابطه نکاح باشد، رجوع صورت می گیرد.
این حق برای مرد تا زمانی وجود دارد و با انجام این اعمال رجوع اتفاق می افتد که زوجه در مدت عده باشد. اگر این مدت تمام شده باشد، رجوع اتفاق نمی افتد.
طلاق رجعی چه آثاری دارد؟
همانطور که بیان شد، در طلاق رجعی تا زمانیکه عده زن سپری نشده باشد رابطه ازدواج قطع نشده و در صورت رجوع مرد، ازدواج دوباره احیا می شود. بنابراین:
در صورتی که در دوران عده یکی از زن و یا شوهر فوت کند، طرف دیگر از او ارث می برد.
در دوران عده، زن حق ندارد ازدواج کند و هیچ مردی نیز حق ازدواج با او را ندارد.
در دوران عده مرد نمی تواند با خواهر زن خود ازدواج کند.
ازدواج مرد قبل از به پایان رسیدن عده احتیاج به اجازه دادگاه دارد.
نفقه زن در دوران عده به عهده شوهر است و شوهر می تواند به آسانی به زن رجوع کند.
در پایان لازم است به نظریه شماره 8141/7 مورخه 24/12/73 دیوان عالی کشور اشاره نماییم که در آن گفته شده است: در طلاق رجعی، زوج حق رجوع دارد و بدون حضور زوجه، نسبت به رجوع آن اقدام نماید.
طلاق بائن
دومین نوع طلاق، طلاق بائن است. در این طلاق که در بین مردم به طلاق خلع معروف است، حق رجوع در زمان عده برای مرد در نظر گرفته نشده است
در موارد ذیل طلاق بائن است :
طلاقی که قبل از زناشوئی واقع شود.
طلاقی که به درخواست مرد باشد.
با توجه به اینکه در حقوق ایران، حق طلاق برای مرد است، مرد هر وقت بخواهد می تواند دادخواست طلاق را ارائه دهد و بدون هیچ دلیلی همسر خود را طلاق دهد. تنها محدودیتی که در این باره برای مرد وجود دارد این است که برای استفاده از حق طلاق خود، باید به دادگاه مراجعه کند.
در صورتی که مرد چنین اقدامی را انجام دهد، دادگاه گواهی عدم سازش را صادر می کند و پس از آن، می توانند طلاق خود را به صورت رسمی ثبت نمایند.
البته لازم به ذکر است که این حق طلاق با توجه به اصلاح ماده 1133 قانون طلاق در سال 81 به این صورت است که: «مرد می تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون طلاق با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را بنماید.» و در تبصره آن نیز، حق طلاق برای زن در نظر گرفته شده است.
طلاقی که به درخواست زن باشد
سوالی که مطرح می شود این است که با توجه به اینکه حق طلاق در قانون مدنی برای مرد است، زن در چه صورت هایی می تواند برای طلاق اقدام نماید؟ در ادامه به انواع شرایط خواهیم پرداخت.
با استناد به ماده 1130 قانون مدنی: در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد وی می تواند به حاکم شرع مراجعه و دادخواست طلاق دهد، چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود دادگاه می تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می شود.
*موارد عسر و حرج در اینجا ذکر نشده است اما با مراجعه به مقاله های پیشین، می توانید آن ها را مطالعه نمایید.
به حکم ماده 1129 قانون مدنی: در صورت استنکاف شوهر از پرداخت نفقه و عدم امکان اجرای حکم محکمه و الزام او به دادن نفقه، زن می تواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم شوهر را اجبار به طلاق می نماید. همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه.
طبق ماده 1029 قانون مدنی: هرگاه شخصی 4 سال تمام غایب و مفقود الاثر باشد زن او می تواند تقاضای طلاق دهد. در این صورت با رعایت ماده 1023 حاکم او را طلاق می دهد.
مطابق ماده 1023 قانون طلاق، محکمه طی سه نوبت آگهی هر یک به فاصله یک ماه در جراید محل و یکی از روزنامه های کثیرالانتشار تهران منتشر می کند. هرگاه یک سال از تاریخ اولین اعلان بگذرد و حیات غایب ثابت نشود حکم موت فرضی در مورد او صادر می شود.
درخواست صدور حکم طلاق با استفاده از ماده 1119 قانون مدنی؛ به موجب ماده قانونی یاد شده طرفین عقد توانایی آن را دارند هر شرطی را که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد، در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر بنمایند. مثل اینکه شرط شود هر زمانی که شوهر، زن دیگر بگیرد یا در مدت معینی غایب شود یا ترک انفاق نماید یا بر علیه حیات زن سوءقصد یا سوءرفتاری نماید که زندگانی آن ها با یکدیگر غیرقابل تحمل شود، زن وکیل باشد که پس از اثبات تحقق شرط در محکمه و صدور حکم نهایی، خود را مطلقه نماید.
طلاقی که توافقی باشد
در این بخش از مطلب می خواهیم طلاق توافقی را بررسی نماییم و شرایط و تعاریف مربوط به آن را مورد مطالعه قرار دهیم.
در این نوع از انواع طلاق، زوجین متقاضی طلاق بوده و هر دو قصر طلاق گرفتن از یکدیگر را دارند.
آن ها در کلیه امور با یکدیگر توافق نموده اند و تمامی مسائل مربوط به وصول یا بذل مهریه، نفقه ایام عده، حضانت فرزند بعد از طلاق، ملاقات فرزند، شیوه استرداد جهیزیه و سایر حقوق دوران زوجیت را با هم حل کرده و در تمام آن ها توافق نموده و کتبا نوشته و به دادگاه جهت ضبط در پرونده تقدیم نمایند.
البته در این مورد نیز برای اجرا شدن طلاق، اخذ گواهی عدم امکان سازش الزامی است، ضمن اینکه دادگاه پس از بررسی موضوع، مساله را به داوری ارجاع می دهد و پس از کسب نظر داوران مبادرت به صدور حکم می نماید.
در طلاق توافقی همچنین مطابق با قوانین طلاق در ایران، دادگاه به زوجین اعلام می کند که داورانی از بین بستگان یا آشنایان مورد اعتماد خویش تعیین و به دادگاه معرفی کنند. اگر زوجین نخواهند یا نتوانند داوری معرفی کنند، دادگاه خودش اقدام به انتخاب داور می کند.
شایان ذکر است که این داوران باید شرایطی داشته باشند و مثلا داوران منتخب از سوی دادگاه باید مسلمان، متاهل، معتمد، دارای حسن شهرت و حداقل دارای 40 سال تمام بوده و تا حدودی به وضعیت روحی زوجین آشنا باشند یا بعد از نصب در جریان زندگی و اختلاف آنان قرار گیرند.
داوران منتخب سعی می کنند تا میان زوجین مجددا سازش ایجاد کنند و اگر موفق به این کار نشوند با اعلام مراتب به دادگاه خانواده، دادگاه مذکور درخواست گواهی عدم امکان سازش صادر می کند تا با مراجعه به یکی از دفاتر ثبت طلاق، حکم صادره اجرا و صیغه طلاق جاری شود و وارد شناسنامه زوجین گردد.
نکات دیگر مربوط به طلاق توافقی
در طلاق توافقی به نظر می رسد هنگامی که قانون گذار اصرار بر مراجعه طرفین به دادگاه داشته است، به این منظور بوده است که شاید در این دوران، زن و شوهر پشیمان شوند و اختلافات میان خود را حل نمایند و دوباره پیش هم باز گردند.
از طرف دیگر، گفته می شود که به این ترتیب از اختیارات مرد برای استفاده از حق طلاق کاسته می شود.
علاوه بر آن دادگاه هنگامی که می خواهد گواهی عدم امکان سازش را صادر کند باید اطمینان حاصل نماید که زوجه باردار نیست و رویه قضایی در این مورد آن است که زوجه برای معاینه و صدور گواهی به پزشک مورد اعتماد که معمولا پزشک قانونی است معرفی می شود و به آن مراجعه می نماید و یا اقرار وی مبنی بر باردار نبودن توسط دادگاه گواهی می شود.
مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش سه ماه از تاریخ صدور است و اگر تا پایان آن مدت، طرفین یا یکی از آن ها جهت ثبت به دفترخانه مراجعه نکند، گواهی مذکور از درجه اعتبار ساقط است و دیگر اعتبار ندارد.
همچنین با توجه به قانون طلاق، اگر مردی با وجود صدور حکم عدم امکان سازش به دفترخانه مراجعه ننماید، زن حق دارد به دفترخانه برود و دفترخانه موظف است احضاریه ای برای شوهر بفرستند و اگر شوهر حضور پیدا نکرد، زن باید برای گرفتن وکالت در توکیل (وکالت در توکیل در این جا بدین معناست که قاضی با انتقال این وکالت به زن به او حق می دهد که به جای شوهر نسبت به طلاق خود اقدام کند.
چون در قانونحق طلاق برای مرد است، زن بدین ترتیب می تواند به وکالت از شوهر این کار را انجام بدهد) به دادگاه مراجعه کند.
با درخواست زن دادگاه می تواند همان موقع حکم عدم امکان سازش را صادر کند و به او وکالت در توکیل بدهد تا با مراجعه وی به دفترخانه و ارائه حکم عدم امکان سازش و وکالت نامه فوق الذکر خود را طلاق دهد.
اگر زن از رفتن به دفترخانه خودداری نماید، مرد شخصا می تواند به آنجا مراجعه کند و گواهی عدم امکان سازش را ارائه دهد و و صیغه طلاق را جاری نماید. در این صورت، زن از طریق دفترخانه مطلع می شود و موضوع به وی ابلاغ خواهد شد.
باید توجه داشت که در این قسم طلاق، توافق طرفین به عنوان مبنای طلاق و اجرای آن مورد استفاده قرار می گیرد و هیچ گاه در ماهیت عمل حقوقی طلاق که به صورت ایقاع و در اراده مرد است دخالتی ندارد و تغییری ایجاد نمی کند.
طلاق زن یائسه
طلاق زن یائسه آخرین مورد قابل بررسی است و در ذیل آن طلاق خلع و غیره را نیز می خواهیم بررسی نماییم.
با توجه به اینکه زن یائسه نمی تواند عده داشته باشد، لازم نیست ان را رعایت کند و می تواند بلافاصله پس از طلاق با فرد دیگری ازدواج نماید. پس طلاق زن یائسه طلاق بائن است.
طلاق خلع چیست؟
طلاق خلع، طلاق زنی است که دیگر به شوهرش علاقه ندارد و از وی بیزار می باشد اما با توجه به اینکه حق طلاق را دارا نیست، حقوق مالی خود را می بخشد (یا بخشی از آن را یا به طور کامل) تا از این طریق طلاق خود را بگیرد.
در این نوع طلاق تا زمانی که زن مهر یا مالی که به شوهر بخشیده، را مطالبه نکند همسرش نمی تواند به او رجوع کند و به همین منظور، طلاق بائن محسوب می شود.
در صورتی که پس از طلاق در زمان عده زوجه مالی را که به شوهر بخشیده بود مطالبه نماید و به اصطلاح رجوع به بذل کند، طلاق بائن به طلاق رجعی تبدیل شده و زوج حق رجوع خواهد داشت چنانچه زوج در زمان عده رجوع کرد مجددا طلاق محقق شده و مالی که از طرف زوجه بخشیده شده به وی بازگردد.( در این طلاق باید کراهت و بیزاری فقط از طرف زن باشد.)
طلاق مبارات چیست؟
در صورتی که کراهت و بیزاری دوطرفه باشد و از طرف زوج و زوجین اتفاق بیوفتد، طلاق مبارات نامیده می شود و حق رجوع در این نوع طلاق وجود ندارد. شایان ذکر است که در اینجا مالی که زن به شوهر می دهد نباید از مقدار مهر زیادتر باشد.
منظور از سه طلاقه کردن چه چیزی می باشد؟
در صورتی که سه طلاق پس از سه وصلت پشت سر هم صورت گیرد، سه طلاق نامیده می شود که در آن نیز، شوهر حق رجوع ندارد.
درنهایت لازم به ذکر است که دارا بودن حق طلاق به این معنا نیست که زن نمی تواند هیچگاه از وی طلاق گیرد. بلکه حتی با اثبات عسر و حرج خود و غیره می تواند چنین اقدامی را انجام دهد.
مراحل طلاق به چه صورت است؟
مراحل طلاق در شرایط امروزی اینگونه است که اگر یک مرد بخواهد همسر خود را طلاق دهد، باید اقدام به مراجعه به دادگاه نماید و گواهی عدم سازش دریافت کند.
البته پیش از آن، دادگاه اختلاف آنها را به داوری ارجاع می دهد تا مشکل آن ها را حل کند و صلح و سازش میان آنها برقرار سازند. اما اگر این اتفاق نیوفتد، گواهی عدم سازش صادر می شود و با هر دلیلی که اقدام به استفاده از حق طلاق خود نموده باشد، باید نفقه و مهریه و کلیه حقوق مالی زن را پرداخت نماید و سپس وی را طلاق دهد!